Son zamanlarda yaşanan yüksek sıcaklar günlük yaşamımızı her yönden etkilemektedir. Çalışma hayatımızda da sıcak havaların etkisini görmekteyiz.İSGBYS ekibimiz tarafından hazırlanan bu yazımızda sıcak havaların İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerine etkisi üzerinde durduk. İSGBYS, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş İBYS destekli bir İş Sağlığı ve Güvenliği ve Uzaktan Eğitim yazılımıdır. Keyifli okumalar dileriz.
Son yıllarda küresel iklim değişikliği nedeniyle sıcaklıklar sürekli olarak artıyor. Yaz aylarında birçok bölgede görülen aşırı sıcak hava dalgaları, günlük yaşamı olumsuz etkiliyor. Bu durum, iş sağlığı ve güvenliği açısından hem işverenleri hem de çalışanları daha dikkatli ve tedbirli olmaya zorluyor. Sizler için hazırladığımız bu blog yazımızda Sıcak havanın İSG açısından doğurduğu riskleri, çalışanların ve işverenlerin sıcak havada alması gereken önlemleri, Sıcaklık nedeniyle iş kazası olursa yapılacakları ve sıcak hava ile ilgili mevzuatı ele aldık.
İçindekiler
- Sıcak Havanın Doğurduğu Riskler Nelerdir?
- Sıcak havalarda alınması gereken önlemler nelerdir?
- Sıcak havalarda iş kazası olursa ne yapılmalı?
- Sıcak havada çalışmalarla ilgili yasal düzenlemeler nelerdir?
- Çalışanlar sıcak havalarda çalışmayı reddedebilir mi?
- Sıcak havanın iş sağlığı ve güvenliği açısından doğurduğu riskler nelerdir?
- Sıcak havalarda çalışanların ve işverenlerin alması gereken önlemler nelerdir?
- Sıcaklık nedeniyle iş kazası olursa ne yapılmalı?
- Sıcak hava ile ilgili mevzuat ve yasal düzenlemeler nelerdir?
- Çalışanlar sıcak havalarda çalışmayı reddedebilir mi?
Sıcak hava, iş sağlığı ve güvenliği açısından ciddi riskler doğurur. İlk olarak, ısı stresi ve ısı ile ilgili hastalıklar büyük bir tehlike oluşturur. Aşırı ısınma, vücudun sıcaklığı düzenleyememesi nedeniyle ısı çarpmasına yol açabilir. Isı çarpması, bilinç kaybı, baş dönmesi ve bulantı gibi belirtilerle kendini gösterir. Isı bitkinliği de yaygın bir problemdir ve aşırı terleme, yorgunluk, baş ağrısı ve mide bulantısı gibi belirtilerle ortaya çıkar. Bu durum, çalışanların günlük işlerini yerine getirmekte zorlanmalarına ve iş performanslarının düşmesine neden olabilir.
Sıcak hava, dehidrasyon riskini de artırır. Vücut, terleme yoluyla fazla ısının atılmasını sağlar, ancak bu süreçte önemli miktarda su ve elektrolit kaybeder. Yeterli sıvı alınmadığında, dehidrasyon meydana gelir ve bu da böbrek fonksiyonlarının bozulmasına yol açabilir. Dehidrasyon, ayrıca kas kramplarına, halsizliğe ve ciddi durumlarda hayati tehlike oluşturan sağlık sorunlarına neden olabilir. İşçilerin yeterli miktarda sıvı tüketmeleri bu nedenle hayati öneme sahiptir, ancak sıcak hava koşullarında bu ihtiyaç genellikle göz ardı edilir.
Sıcak havada çalışan işçilerin dikkat düzeyleri ve performansları da önemli ölçüde düşer. Yüksek sıcaklık, bilişsel işlevlerin bozulmasına ve dikkat dağınıklığına neden olabilir. Konsantrasyon eksikliği, işçilerin yanlış kararlar almasına ve bu da iş kazalarının artmasına yol açabilir. Sıcak hava nedeniyle aşırı terleyen işçiler, koruyucu ekipmanları giymekte zorluk yaşayabilirler. Terleme nedeniyle kayganlaşan eller, alet ve ekipmanların güvenli bir şekilde kullanılmasını zorlaştırabilir, bu da özellikle inşaat ve ağır sanayi sektörlerinde çalışanlar için büyük bir risk oluşturur.
Aşırı sıcak, çalışanların fiziksel sağlığı üzerinde de olumsuz etkiler bırakabilir. Uzun süre yüksek sıcaklıklara maruz kalmak, ciltte yanıklara ve diğer cilt hastalıklarına neden olabilir. Ayrıca, sıcak hava, kronik sağlık sorunları olan işçiler için ekstra bir yük oluşturur ve bu işçilerin sağlık durumlarının daha da kötüleşmesine yol açabilir. Tüm bu faktörler, sıcak havanın iş yerlerinde ciddi bir sağlık ve güvenlik riski oluşturduğunu açıkça göstermektedir. Bu nedenle, sıcak hava koşullarında çalışan işçilerin sağlıklarını korumak ve iş kazalarını önlemek için uygun stratejiler geliştirilmesi gerekmektedir.
Sıcak havalarda çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak için alınacak önlemler oldukça önemlidir. Bu önlemler, sıcak hava koşullarının olumsuz etkilerini en aza indirgemek ve iş kazalarını önlemek amacıyla kapsamlı bir şekilde planlanmalıdır.
Çalışanların alması gereken önlemleri sayacak olursak:
Yeterli Sıvı Tüketimi: Sıcak hava koşullarında, işçiler bol miktarda su ve elektrolit içeren içecekler tüketmelidir. Bu, dehidrasyon riskini azaltır ve vücudun normal işlevlerini sürdürmesine yardımcı olur.
Dinlenme Araları: Çalışanlar düzenli aralıklarla dinlenmelidir. Bu aralarda gölgeli veya serin alanlarda dinlenmek, vücut sıcaklığını dengelemeye yardımcı olabilir.
Uygun Kıyafet Seçimi: Hafif, nefes alabilen ve açık renkli giysiler tercih edilmelidir. Koruyucu ekipman kullanılıyorsa, bu ekipmanların uygun şekilde düzenlenmesi ve terin etkilerini azaltacak şekilde tasarlanmış olması gerekir.
Fiziksel Yükü Azaltma: İş yükü ve çalışma süresi, sıcak hava koşullarına göre ayarlanmalıdır. Aşırı fiziksel yükten kaçınılmalı ve mümkünse çalışma saatleri serin saatlere kaydırılmalıdır.
İşverenlerin alması gereken önlemler ise:
Çalışma Alanının İyi Havalandırılması: İşyerinde uygun havalandırma sistemleri kurulmalı veya doğal havalandırma sağlanmalıdır. Vantilatörler, klimalar veya serinletici sistemler kullanılabilir.
Eğitim ve Bilinçlendirme: Çalışanlara sıcak hava koşullarında nasıl güvenli bir şekilde çalışacakları hakkında eğitim verilmelidir. Isı stresi ve dehidrasyon belirtileri hakkında bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır.
İzleme ve Sağlık Kontrolleri: İşverenler, çalışanların sağlık durumlarını düzenli olarak izlemeli ve sıcak hava koşullarına bağlı sağlık sorunlarını erken teşhis edebilmek için sağlık kontrolleri yapmalıdır.
Çalışma Saatlerinin Düzenlenmesi: Özellikle sıcak havanın en yüksek olduğu saatlerde çalışmayı sınırlamak veya bu saatlerde çalışmayı mümkün olduğunca azaltmak faydalı olabilir. Çalışma saatlerini serin zaman dilimlerine kaydırmak bir çözüm olabilir.
Gölgeli ve Serin Dinlenme Alanları: İşyerinde uygun dinlenme alanları sağlanmalıdır. Bu alanlar, çalışanların sıcak hava koşullarında dinlenmelerine ve vücut sıcaklıklarını dengelemelerine yardımcı olabilir.
Acil Durum Planları: Sıcak hava nedeniyle sağlık sorunları yaşanabileceği göz önünde bulundurularak acil durum planları ve prosedürleri hazırlanmalıdır. Bu planlar, acil durumlarda hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edebilmek için önemlidir.
Sıcaklık nedeniyle bir iş kazası meydana gelirse, ilk olarak hemen uygun şekilde ilk yardım sağlanmalı ve işverene bildirilmelidir. Ciddi yaralanmalarda veya sağlık sorunlarında çalışanlar en yakın sağlık kuruluşuna yönlendirilmeli ve iş sağlığı ve güvenliği birimi ile iletişime geçilmelidir. Aynı zamanda, iş kazası Sosyal Güvenlik Kurumu'na da bildirilmeli ve iş kazası raporu alınmalıdır. İşveren, olayın nedenlerini araştırmalı ve benzer durumların tekrarlanmaması için iş güvenliği tedbirlerini gözden geçirmelidir.
Türkiye'de sıcak havada çalışma ile ilgili mevzuat ve yasal düzenlemeler, işçi sağlığı ve güvenliğini korumayı hedefler. Mevsimsel olaylar doğa olayları sayılacağı için mücbir sebep olarak sayılmamaktadır. Normalin dışında gerçekleşen doğa olayları doğal afet kapsamında değerlendirilebilir. Yüksek sıcaklıklarda çalışma hali zorunlu ise gerekli önlemler alınıp, kişisel koruyucu donanım kullanılarak çalışmalar yapılabilir.
İşverenlerin yükümlülükleri arasında çalışanların termal konforunu sağlamak vardır. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği yönünden karşılaşabilecekleri riskler en aza indirilmelidir. İşverenler yüksek sıcaklıklarda işi tatil edip, sonradan çalışma süresini telafi çalışması olarak isteyebilir. İşverenler çalışma sürelerini de değiştirebilir. Sıcak havalarda çalışmalar yapılacaksa çalışma saatleri kısaltılabilir veya serin saatlere kaydırılabilir. Çalışma saatleri yeniden düzenlenecekse çalışanların biyolojik saatleri ve kanunda belirtilen düzenlemeler göz önüne alınmalıdır. Sıcak havalarda yapılan çalışmalarda mola süreleri uzatılabilir veya sıklaştırılabilir. Böylece çalışanlara dinlenme ve terleme yolu ile kaybolan sıvının geri kazanımı sağlanabilir.
Sıcak havalarda çalışma ile ilgili sık sorulan sorulardan biri de çalışanlar sıcak havalarda çalışmayı reddedebilir mi şeklindedir. İşveren gerekli termal konfor şartlarının sağlanması için üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirmemişse ve kişisel koruyucu donanımlar temin edilmemişse işçi çalışmaktan kaçınabilir. İşverenin bu durumda yapacağı fesih haksız veya geçersiz sayılacaktır. Çalışanlar çalışmaktan kaçınma hakkını kullanırken çok dikkatli olmalı, sübjektif değerlendirmelerden uzak durmalıdır.
Çalışanlar çalışmaktan kaçınma hakkını kullanmak için öncelikle iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurmalıdır. İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu yoksa işverene başvurmalıdır. Kurul derhal toplanarak, işveren ise derhal kararını verir ve durum tutanakla tespit edilir. Karar çalışan ve çalışan temsilcisine derhal tebliğ edilir. Karar çalışan lehine ise çalışan çalışmaktan kaçınabilir ve çalışanın o döneme ait iş sözleşmesindeki hakları saklı kalır.
İşyeri sıcaklığının ciddi boyutlara ulaştığı durumlarda ise çalışan işi bırakarak güvenli bir yere gidebilir. Bu hareketinden dolayı çalışanın hakları kısıtlanmaz. Fakat kanunda söz konusu sıcaklığın kaç derece olduğu belirlenmemiştir. Gerekli önlemlerin alınmadığı durumlarda ise çalışanlar iş sözleşmelerini feshedebilir.
Sürekli sıcağa maruz kalan iş sınıfındaki çalışanlara tanınan haklar vardır. 5510 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinde sayılan işyerlerinde ve işlerde çalışanlara Kanunda belirlenen ilave hizmet süresi (en fazla 5 yıl) verilmekte, verilen bu ilave sürenin en fazla 3 yıla kadar olmak üzere yarısı emeklilik için tabi olunan yaştan indirilmektedir. Örneğin cam fabrikalarında, atölyelerinde eritme, ateşleme, üfleme işinde çalışanlar, kok fabrikalarıyla termik santrallerde çalışanlar, demir ve çelik fabrikasında çalışanlar fiili hizmet zammı denilen bu uygulamadan yararlanmaktadır.
Özetle,
Sıcak hava, iş sağlığı ve güvenliği açısından çeşitli riskler taşır ve sıcak havanın çalışanların sağlığına olumsuz etkileri olabilir. Yüksek sıcaklıklar terleme ile sıvı kaybını artırabilir, sıcaklık kaynaklı hastalıklara yol açabilir, solunum zorluğu ve dolaşım problemleri gibi sağlık sorunlarına neden olabilir. Sıcak havalarda çalışanlar ve işverenler alınacak önlemlerle çalışanların sağlığını korumalıdır. Bunlar arasında yeterli sıvı tüketimi, serin ve gölgeli alanlarda çalışma, uygun kıyafetler giyim ve düzenli dinlenme yer alır. Sıcaklık nedeniyle iş kazası olması durumunda , hemen ilk yardım sağlanmalı, işverene bildirilmeli ve olayın nedenleri araştırılmalıdır. Türkiye'de sıcak havada çalışmak ile ilgili mevzuat ve yasal düzenlemeler, iş sağlığı ve güvenliğini korumayı hedefler ve çalışanlara sürekli sıcak ortamlarda çalışmaları nedeniyle ilave hizmet süresi tanınır.
