Son zamanlarda yaşanan yüksek sıcaklar günlük yaşamımızı her yönden etkilemektedir. Çalışma hayatımızda da sıcak havaların etkisini görmekteyiz.İSGBYS ekibimiz tarafından hazırlanan bu yazımızda sıcak havaların İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerine etkisi üzerinde durduk. İSGBYS, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş İBYS destekli bir İş Sağlığı ve Güvenliği ve Uzaktan Eğitim yazılımıdır. Keyifli okumalar dileriz.
Küresel iklim değişikliğiyle birlikte yüksek sıcaklık rekorları kırılmaya devam ediyor. Özellikle yaz aylarında, pek çok bölgede sıcak hava dalgaları etkisini artırarak hayatı olumsuz etkiliyor. Bu durum, iş sağlığı ve güvenliği açısından da işverenleri ve çalışanları daha dikkatli ve tedbirli olmaya yönlendiriyor. Sizler için hazırladığımız bu blog yazımızda Sıcak havanın İSG açısından doğurduğu riskleri, çalışanların ve işverenlerin sıcak havada alması gereken önlemleri, Sıcaklık nedeniyle iş kazası olursa yapılacakları ve sıcak hava ile ilgili mevzuatı ele aldık.
İçindekiler
- Sıcak Havanın Doğurduğu Riskler Nelerdir?
- Sıcak havalarda alınması gereken önlemler nelerdir?
- Sıcak havalarda iş kazası olursa ne yapılmalı?
- Sıcak havada çalışmalarla ilgili yasal düzenlemeler nelerdir?
- Sıcak havanın iş sağlığı ve güvenliği açısından doğurduğu riskler nelerdir?
- Sıcak havalarda çalışanların ve işverenlerin alması gereken önlemler nelerdir?
- Sıcaklık nedeniyle iş kazası olursa ne yapılmalı?
- Sıcak hava ile ilgili mevzuat ve yasal düzenlemeler nelerdir?
Sıcak hava, iş sağlığı ve güvenliği açısından çeşitli riskler taşır ve sıcak havanın çalışanların sağlığına olumsuz etkileri olabilmektedir. Yüksek sıcaklıklar, vücut ısısının artmasına ve vücuttaki sıvı dengesinin bozulmasına neden olarak terleme ile sıvı kaybı riskini artırmaktadır. Özellikle yoğun fiziksel aktivite gerektiren işlerde çalışanlarda sıcaklık kaynaklı hastalıklara yol açabilir. Sıcak havada çalışmak, solunum zorluğuna ve nefes alma problemlerine yol açabilmekte, özellikle nemli ortamlarda çalışanlarda bu risk daha da artmaktadır. Dolaşım sistemini etkileyerek kalp-damar hastalıkları olan kişilerde riski artırabilmekte ayrıca, uzun süreli güneşe maruz kalma, güneş yanığına ve cilt problemlerine neden olabilmektedir.
Sıcak havalarda çalışmalarda, çalışanlara özel durumlar göz önüne alınmalıdır. Hamile veya emziren kadın çalışanlar, sıcaktan etkilenebilecek hastalığı veya kronik hastalığı bulunan çalışanlar ve fiziksel durumları sıcakta çalışmaya elverişli olmayan çalışanlar sıcak havalarda çalıştırılmamalıdır.
Sıcak hava aynı zamanda çalışanların çalışma performansını düşürebilir ve dikkat dağınıklığı, halsizlik ve baş ağrıları gibi semptomlara neden olarak iş kazalarının oluşma riskini artırabilir. Bazı işlerde sürekli sıcak ortamlarda çalışmak, uzun dönemde meslek hastalıklarına yol açabilmekte ve çalışanların sağlığını ciddi şekilde etkileyebilmektedir.
Kapalı ortamlarda yapılan çalışmalarda termal konforu artırmak için klima kullanılıyorsa klima kaynaklı oluşabilecek risklere de dikkat edilmelidir. Klima bakım ve temizliği düzenli yapılmıyorsa klima kaynaklı bakteriler hastalıklara neden olabilir. Bunun yanında klima havası çalışanlara doğrudan temas ediyorsa bu da çeşitli rahatsızlıklara sebep olabilmektedir.
Sıcak havalarda çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak için alınacak önlemler oldukça önemlidir. Çalışanlar, sıcak havalarda sık sık su içmeye teşvik edilmeli ve gün boyunca yeterli miktarda sıvı tüketmelidir. Ayrıca, mümkün olduğunca serin ve gölgeli alanlarda çalışmaya özen göstermeleri önemlidir. Hafif ve hava geçiren kıyafetler giymek, güneş koruyucu şapkalar ve gözlükler kullanmak da önemli bir tedbirdir. Aşırı sıcak ortamlarda çalışırken düzenli aralıklarla dinlenme ve serinleme fırsatı bulmaları gerekmektedir. İşverenler ise iş yerlerindeki sıcaklık düzeyini düzenli olarak izlemeli ve uygun iklimlendirme sağlamalıdır. Çalışanlara yeterli miktarda su ve içecek imkânı sunulmalı, sıcaklıkla ilgili rahatsızlıkları takip edilmeli ve gerekli eğitimler sağlanmalıdır. İşyerlerinde öncelik doğal havalandırma olmalı, doğal havalandırmanın yeterli olmadığı durumlarda klima bakım ve temizlikleri düzenli olarak yapılmalı. Klimanın doğrudan çalışanlara teması önlenmelidir.
Açık havada çalışanlara ise gerekli koruyucu donanımın sağlanması zorunludur. Eğer sağlık tehlikesi doğuracak bir sıcaklık mevcut ise iş geçici süre ile tatil edilmelidir. Bu koşullara uyulmaması durumunda işçi çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabilir ve olası rahatsızlık durumunda işveren kusurlu sayılabilir, beraberinde tazminat ve hukuki, idari ve cezai yaptırımlara maruz kalabilir. İşverenler ve çalışanların iş birliği içinde alacakları bu önlemler, hem çalışanların sağlığını korumak hem de iş verimliliğini artırmak açısından büyük önem taşımaktadır.
Sıcaklık nedeniyle bir iş kazası meydana gelirse, ilk olarak hemen uygun şekilde ilk yardım sağlanmalı ve işverene bildirilmelidir. Ciddi yaralanmalarda veya sağlık sorunlarında çalışanlar en yakın sağlık kuruluşuna yönlendirilmeli ve iş sağlığı ve güvenliği birimi ile iletişime geçilmelidir. Aynı zamanda, iş kazası Sosyal Güvenlik Kurumu'na da bildirilmeli ve iş kazası raporu alınmalıdır. İşveren, olayın nedenlerini araştırmalı ve benzer durumların tekrarlanmaması için iş güvenliği tedbirlerini gözden geçirmelidir.
Türkiye'de sıcak havada çalışma ile ilgili mevzuat ve yasal düzenlemeler, işçi sağlığı ve güvenliğini korumayı hedefler. Mevsimsel olaylar doğa olayları sayılacağı için mücbir sebep olarak sayılmamaktadır. Normalin dışında gerçekleşen doğa olayları doğal afet kapsamında değerlendirilebilir. Yüksek sıcaklıklarda çalışma hali zorunlu ise gerekli önlemler alınıp, kişisel koruyucu donanım kullanılarak çalışmalar yapılabilir.
İşverenlerin yükümlülükleri arasında çalışanların termal konforunu sağlamak vardır. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği yönünden karşılaşabilecekleri riskler en aza indirilmelidir. İşverenler yüksek sıcaklıklarda işi tatil edip, sonradan çalışma süresini telafi çalışması olarak isteyebilir. İşverenler çalışma sürelerini de değiştirebilir. Sıcak havalarda çalışmalar yapılacaksa çalışma saatleri kısaltılabilir veya serin saatlere kaydırılabilir. Çalışma saatleri yeniden düzenlenecekse çalışanların biyolojik saatleri ve kanunda belirtilen düzenlemeler göz önüne alınmalıdır. Sıcak havalarda yapılan çalışmalarda mola süreleri uzatılabilir veya sıklaştırılabilir. Böylece çalışanlara dinlenme ve terleme yolu ile kaybolan sıvının geri kazanımı sağlanabilir.
Sıcak havalarda çalışma ile ilgili sık sorulan sorulardan biri de çalışanlar sıcak havalarda çalışmayı reddedebilir mi şeklindedir. İşveren gerekli termal konfor şartlarının sağlanması için üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirmemişse ve kişisel koruyucu donanımlar temin edilmemişse işçi çalışmaktan kaçınabilir. İşverenin bu durumda yapacağı fesih haksız veya geçersiz sayılacaktır. Çalışanlar çalışmaktan kaçınma hakkını kullanırken çok dikkatli olmalı, sübjektif değerlendirmelerden uzak durmalıdır.
Çalışanlar çalışmaktan kaçınma hakkını kullanmak için öncelikle iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurmalıdır. İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu yoksa işverene başvurmalıdır. Kurul derhal toplanarak, işveren ise derhal kararını verir ve durum tutanakla tespit edilir. Karar çalışan ve çalışan temsilcisine derhal tebliğ edilir. Karar çalışan lehine ise çalışan çalışmaktan kaçınabilir ve çalışanın o döneme ait iş sözleşmesindeki hakları saklı kalır.
İşyeri sıcaklığının ciddi boyutlara ulaştığı durumlarda ise çalışan işi bırakarak güvenli bir yere gidebilir. Bu hareketinden dolayı çalışanın hakları kısıtlanmaz. Fakat kanunda söz konusu sıcaklığın kaç derece olduğu belirlenmemiştir. Gerekli önlemlerin alınmadığı durumlarda ise çalışanlar iş sözleşmelerini feshedebilir.
Sürekli sıcağa maruz kalan iş sınıfındaki çalışanlara tanınan haklar vardır. 5510 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinde sayılan işyerlerinde ve işlerde çalışanlara Kanunda belirlenen ilave hizmet süresi (en fazla 5 yıl) verilmekte, verilen bu ilave sürenin en fazla 3 yıla kadar olmak üzere yarısı emeklilik için tabi olunan yaştan indirilmektedir. Örneğin cam fabrikalarında, atölyelerinde eritme, ateşleme, üfleme işinde çalışanlar, kok fabrikalarıyla termik santrallerde çalışanlar, demir ve çelik fabrikasında çalışanlar fiili hizmet zammı denilen bu uygulamadan yararlanmaktadır.
Özetle,
Sıcak hava, iş sağlığı ve güvenliği açısından çeşitli riskler taşır ve sıcak havanın çalışanların sağlığına olumsuz etkileri olabilir. Yüksek sıcaklıklar terleme ile sıvı kaybını artırabilir, sıcaklık kaynaklı hastalıklara yol açabilir, solunum zorluğu ve dolaşım problemleri gibi sağlık sorunlarına neden olabilir. Sıcak havalarda çalışanlar ve işverenler alınacak önlemlerle çalışanların sağlığını korumalıdır. Bunlar arasında yeterli sıvı tüketimi, serin ve gölgeli alanlarda çalışma, uygun kıyafetler giyim ve düzenli dinlenme yer alır. Sıcaklık nedeniyle iş kazası olması durumunda , hemen ilk yardım sağlanmalı, işverene bildirilmeli ve olayın nedenleri araştırılmalıdır. Türkiye'de sıcak havada çalışmak ile ilgili mevzuat ve yasal düzenlemeler, iş sağlığı ve güvenliğini korumayı hedefler ve çalışanlara sürekli sıcak ortamlarda çalışmaları nedeniyle ilave hizmet süresi tanınır.
